Dieta bezglutenowa – czy może być szkodliwa?

Dieta bezglutenowa na przestrzeni ostatnich lat zyskuje coraz większą popularność. Choć jest to dieta przeznaczona dla osób chorych na celiakię i cierpiących na nietolerancję glutenu, ma ona szerokie grono zwolenników wśród ludzi zdrowych, którym, paradoksalnie, zawdzięcza swoją popularność.

Trend na dietę bezglutenową zapoczątkowały badania przeprowadzone 2011 przez Petera Gibsona i jego współpracowników z Monash Uniwersity w Austraulii. W badaniach stwierdzono, że gluten u ludzi zdrowych wywołuje problemy z układem pokarmowym oraz przewlekłe zmęczenie. Po zaledwie dwóch latach ten sam zespól powtórzył badanie i wycofał się z postawionych tez.

Przez ten okres dieta bezglutenowa zdążyła obiec świat, ciesząc się szczególna popularnością wśród gwiazd showbiznesu i celebrytów, którzy docenili nie tyle jej właściwości zdrowotne, co odchudzające. Dziś jednak wiadomo, że to nie sam gluten, a zmiana nawyków żywieniowych i wykluczenie z z menu wszystkich produktów mącznych, przełożyły się na spadek wagi u osób ją stosujących. Mimo to, wielbicieli diety bezglutenowej nadal przybywa. Jednak czy gluten faktycznie szkodzi zdrowiu i czy warto stosować dietę bezglutenową?

Na czym polega dieta bezglutenowa?

Dieta bezglutenowa została stworzona z myślą o osobach chorych na celiakię. Opiera się ona na wykluczeniu z diety wszystkich produktów zawierających gluten.

Gluten jest białkiem występującym w pszenicy, życie, jęczmieniu i pszenżycie. Nadaje on spoistość, puszystość i elastyczność produktom spożywczym. Dzięki glutenowi możemy cieszyć się zwartymi naleśnikami, puszystymi wypiekami czy pierogami. To właśnie gluten, zawarty w mące spaja nasze danie w całość.

Osoby stosujące dietę bezglutenową muszą zrezygnować z produktów zawierających gluten i produktów, które mogą być nim zanieczyszczone, na rzecz produktów naturalnie bezglutenowych lub pozbawionych glutenu. Produkty bezglutenowe dostępne w sklepach, z myślą o osobach chorych na celiakię, są oznaczone specjalnym symbolem – przekreślonym kłosem.

Do produktów naturalnie bezglutenowych zalicza się mięso, owoce, warzywa, jaja, ryby, nasiona i orzechy, oraz większość produktów mleczarskich. Popularne zboża zastępuje się gryką, komosą ryżową, kukurydzą, ryżem, kasza jaglaną, soją, amarantusem, z których wytwarza się także mąkę.

Czy dieta bezglutenowa jest zdrowa?

Wielu lekarzy podkreśla, że dieta bezglutenowa jest przeznaczona dla osób chorych na celiakię lub cierpiących na nietolerancję i alergie pokarmowe. W tym wypadku jest ona konieczna. W przypadku osób zdrowych jest ona zbędna. Dietetycy często zarzucają, osobom zdrowym stosującym dietę bezglutenową, że skończy się ona niedoborem witamin i minerałów.

Ryzyko niedostarczenia wraz z dietą bezglutenową odpowiedniej ilości witamin i minerałów występuję, gdy dieta opiera się głównie na gotowych, przetworzonych produktach bezglutenowych, np. gotowych ciastkach lub pieczywie, które bazują głównie na skrobi kukurydzianej i ziemniaczanej.

Mąka pszenna nie jest wartościowym źródłem witamin i minerałów. Warto zwrócić uwagę, że w porównaniu do mąki gryczanej i jaglanej, a nawet kukurydzianej, wypada bardzo słabo. Stąd problemem nie jest samo wykluczenie produktów bezglutenowych, a mało zróżnicowana dieta.

Sama dieta bezglutenowa nie może być określona jako prozdrowotna. Jej pozytywny wpływ jest widoczny szczególnie, gdy zamieniamy wysoko przetworzone produkty pszenne np. na produkty z kaszy jaglanej, gryczanej lub komosy ryżowej. Nie jest też szkodliwa dla zdrowia, pod warunkiem, że nie odgranicza się do kupowania gotowych produktów z przekreślonym kłosem.

Dla kogo dieta bezglutenowa?

Dieta bezglutenowa jest przeznaczona przede wszystkim dla osób chorych na celiakię oraz cierpiących na alergię i nietolerancję na gluten. Ostatnie badania pokazały, że może ona mieć także pozytywny wpływ na leczenie innych chorób autoimmunologicznych.

Uważa się, że gluten może być czynnikiem prowokującym przeciwciała do agresji względem własnego organizmu. Nadal nie przeprowadzono badań, które potwierdzałyby tę tezę. Obserwuje się za to poprawę stanu zdrowia po wykluczeniu glutenu u osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycę lub Hashimoto.

Osoby zdrowe nie muszą rezygnować z glutenu, warto jednak wzbogacić dietę o niektóre mąki bezglutenowe np. jaglana, gryczaną lub z ciecierzycy, gdyż zawierają znacznie więcej wartości odżywczych niż tradycyjna mąką pszenna. Trzeba przyznać, że dzięki modzie na dietę bezglutenową do łask wróciły zapomniane ziarna, mąki i kasze, bogate w składniki odżywcze.